درمان سرطان کبد و پیشگیری از آن
در صورتی که می خواهید سرطان کبد را بشناسید نخست بهتر است بدانید که کبد بزرگترین اندام داخلی کی باشد و توسط سمت راست دنده های تان مراقبت می شود. هپاتوسیت یک سلول اولیه در بافت کبد می باشد که بیش از نصفی از جرم اندام را شکل داده است. کبد دارای رگ های خونی و مجاری صفراوی می باشد که صفرا را از کبد به کیسه صفرا می رسانند. کبد تجزیه می شود، متابولیزه می شود و مواد مغذی مثل چربی را از روده ذخیره می نماید. کبد فاکتورهای انعقادی را جهت کنترل خونریزی به وجود می آورد و مواد زائد سمی خون را ، تجزیه می کند.
موسسه ملی سرطان تخمین زده است که در سال ۲۰۲۱، بیش از ۴۲۰۰۰ نفر به سرطان کبد مبتلا شده اند. علاوه بر این، تعداد موارد در حال زیاد شدن هستند: از سال ۱۹۸۰، بروز این سرطان حدود سه برابر شده است. سرطان کبد قادر است افراد در هر سنی را مبتلا نماید، اما در کسانی که بالای ۵۵ سال می باشند بیش تر است. کسانی که در معرض بیش ترین خطر ابتلا به این بیماری می باشند، مبتلا به سیروز یا زخم کبد می باشند، وضعیتی که قادر خواهد بود ناشی از مصرف بیش از حد الکل، هپاتیت و بیماری کبد چرب غیر الکلی باشد.
سرطان کبد
این نوع سرطان هنگامی رخ خواهد داد که سلول های کبد با سرعت غیر عادی رشد می کنند و توموری را به وجود می آورند که قادر خواهد بود بدخیم یا خوش خیم باشد. موقعی که این سلول های سرطانی در کبد آغاز به رشد می کنند، به عنوان سرطان نخستین کبد شناخته می شوند.
مراحل پیشرفت سرطان کبد
یکی از افکاری که احتمال دارد با شنیدن این که به سرطان مبتلا می باشید به ذهن شما خطور نماید این می باشد که “آیا گسترش یافته می باشد؟” پزشک از روندی به اسم مرحله بندی استفاده خواهد کرد. هرچه این تعداد زیاد تر باشد، سرطان شانس زیاد تری برای گسترش خواهد داشت. سرطان ها همچنین با چگونگی درمان آنها تعریف خواهند شد.
مراحل سرطان کبد شامل این موارد می گردد:
۱. مرحله اول
تومور تنها در کبد وجود دارد.
۲. مرحله ۲
یک تومور یافت می شود، ولی به رگ های خونی گسترش یافته است، یا بیش از یک تومور وجود دارد، اما تمام آنها کوچک تر از ۳ سانتی متر می باشند.
۳. مرحله ۳
در سرطان کبد، بیش تر از یک تومور وجود دارد و یکی از آن ها بزرگتر از ۵ سانتی متر می باشد، یا سرطان به خارج از کبد به عروق خونی بزرگ، اندام دیگر یا به غدد لنفاوی انتقال یافته است.
۴. مرحله ۴
سرطان به دیگر نقاط بدن مثل ریه ها یا استخوان ها و غدد لنفاوی توسعه یافته است. سرطان کبد که بازگشته است احتمال دارد عود کننده نیز اسم بگیرد. سرطان مکرر کبد می شود در کبد یا هر جای دیگری از بدن عود نماید.
میزان شیوع سرطان کبد
حدود ۲٪ از سرطان ها در ایالات متحده سرطان اولیه می باشد که از کبد آغاز می گردد. این بیماری تقریبا نیمی از سرطان ها در بعضی از کشورهای توسعه نیافته را شامل خواهد شد که اصولا به علت شیوع هپاتیت ناشی از ویروسهای مسری می باشد که شخص را مستعد سرطان کبد خواهد کرد. همچنین تحقیقات نشان داده اند که افراد بالای ۶۵ سال دو برابر بیش از اشخاص زیر این سن به این بیماری مبتلا خواهند شد.
انواع سرطان کبد
به طور کلی بیماری سرطان به دو صورت کبد را درگیر خواهد کرد. در نوع اول سلول های بیمار سرطانی از خود کبد می باشند و در آن توسعه پیدا می کنند. اولیما در نوع دوم سلول های سرطانی اول در دیگر اعضای بدن شکل می گردند و بعد به کبد انتقال می یابد. نوع دوم این بیماری رایج تر می باشد.
کبد از چندین سلول به وجود آمده است. به همین علت انواع گوناگونی از تومورها قادر خواهند بود در این عضو به وجود بیایند. بعضی از این تومورها خوش خیم می باشند و برخی دیگر سرطانی اند و قادر خواهند بود به دیگر بخش های بدن گسترش یابند. این تومورها به علل مختلف شکل می گیرند درمان های گوناگونی دارند. سلامتی یا بهبود به نوع تومور وابسته می باشد. تومورهای خوش خیم کبد عبارتند از:
- همانژیوم (Hemangioma)
- آدنوم (adenoma) کبدی
- هایپرپلازی (hyperplasia)
- کیست
- لیپوم (Lipoma)
- فیبروم (Fibroma)
- لایمیوم (Leiomyoma)
هیچ کدام از این تومورها مثل سرطان کبد درمان نخواهند شد. در صورت به وجود آمدن درد یا خونریزی احتمال دارد احتیاج باشد با جراحی برداشته شود.
نشانه های سرطان کبد
خیلی از افراد در مراحل نخستین ابتلا به سرطان اولیه کبد نشانههای خاصی از خود نشان نمی دهند. ولی با پیشرفت نمودن بیماری، امکان دارد علائمی که در ادامه خواهیم گرفت ایجاد گردند.
- کاهش وزن بدون دلیل
- کم شدن اشتها
- سح درد در بخش بالای شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف و خستگی
- ورم کردن شکم
- تغییر رنگ چهره به رنگ زرد
- زرد شدن بخش سفید چشم
- سفید و گچی شدن مدفوع
به خاطر داشته باشید که کبد جزو اساسی ترین اعضای بدن می باشد و باید اغلب عملکرد خوبی داشته باشد. در غیر این صورت سلامتی بیمار با خطر مواجه خواهد شد. پس لازم است که در صورت مشاهده هر یک از نشانه ها به پزشک مراجعه نمایید.
دلیل مبتلا شدن به سرطان کبد
سرطان کبد هنگامی رخ خواهد داد که تغییرات و جهش هایی در DNA ایجاد گردد. DNA مادهای می باشد که دستورالعمل هایی را برای هر فرآیند شیمیایی در سلولها ارائه خواهد داد. جهش DNA موجب تغییر در این دستورالعمل ها می گردد. این تغییرات نتایج گوناگونی دارند. یکی از متداول ترین این تغییرات رشد از کنترل در آمده سلول ها می باشد که در نهایت موجب به وجود آمدن تومور خواهد شد. تومورها در اصل توده ای از سلول های سرطانی می باشند. برخی اوقات دلیل سرطان کبد مشخص می باشد؛ مثل عفونت های مزمن و هپاتیت. ولی برخی اوقات این بیماری در کسانی رخ خواهد داد که هیچ بیماری زمینه ای نداشته اند و مشخص نیست که چه دلایلی موجب بروز آن گردیده اند.
دلایل افزایش ریسک مبتلا شدن به سرطان کبد
عواملی که ریسک ابتلا به سرطان اولیه کبد را بالا می برند عبارتند از:
- جنسیت: آقایان بیشتر در معرض مبتلا شدن به این نوع سرطان می باشند.
- عفونت مزمن با HBV :عفونت مزمن با ویروس هپاتیت ریسک مبتلا شدن به سرطان کبد را بالا می برد.
- سیروز: این وضعیت پیشرونده و برگشت ناپذیر موجب شکل گیری بافت اسکار در کبد خواهد شد و امکان مبتلا شدن به این نوع سرطان را زیاد خواهد کرد.
- بعضی از بیماری های ارثی کبدی: این مشکلات شامل هموکروماتوز و بیماری ویلسون می باشند.
- دیابت: ریسک مبتلا شدن به این سرطان در اشخاض مبتلا به بیماری قند خون بیشتر از افرادی است که دیابت ندارند.
- کبد چرب غیرالکلی: جمع شدن چربی در کبد ریسک مبتلا شدن به سرطان کبد را زیاد خواهد کرد.
- قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین ها: آفلاتوکسین ها سمومی می باشند که توسط کپک ها ساخته می شوند. محصولات زراعی، مثل غلات و مغزها، امکان دارد به آفلاتوکسین آلوده باشند.
- مصرف بیش از اندازه الکل: مصرف الکل موجب تخریب بافت کبد خواهد شد و در طولانی مدت به سرطان این عضو منجر می گردد.
درمان سرطان کبد
تکنیک های درمانی که برای سرطان کبد انجام می گردد، به عوامل مختلفی از جمله : سن بیمار ، وضعیت سلامتی کلی بیمار، سطح پیشرفت و توسعه سرطان کبد، همکاری کردن بیمار، بیماری های دیگری که شخص به آنها دچار می باشد، مشکلات دیگر در ناحیه ی کبد و… وابسته می باشد.
تکنیک های درمانی برای سرطان کبد
برداشتن تومور : یکی از روش های درمانی اثرگذار، برداشتن تومور است، هنگامی که عملکرد کبد به صورت کلی مناسب است، می شود قسمت کوچکی که کبد که دچار بیماری می باشد و یا توموررا برداشت.
پیوند کبد : از روش های دیگر می شود به جایگزین نمودن کبدی سالم به جای کبد معیوب استفاده شود و پیوند کبد را انجام داد.
راه های درمانی دیگر که باعث ازبین رفتن تومور مربوط می گردد مانند :
- کریوتراپی سلول های درگیر سرطان: فریز نمودن و انجماد سلول های تومور
- از طریق گرما تومور را نابود می کنند.
- یا از طریق پالس های الکترونیکی سلول های سرطانی را حذف نمایند.
- شیمی درمانی
- پرتودرمانی
- و…
پیشگیری از سرطان کبد
اغلب روش هایی که جهت پیشگیری نمودن و ممانعت از سرطان کبد مطرح می گردد، تکنیک هایی می باشد که نشانه ها و عوارض آن را کم می کند و می شود به کاهش ابتلا به بیماری های کبدی کمک نماید.
- تغییر دادن سبک زندگی
- رعایت نمودن یک رژیم غذایی مناسب
- مصرف نکردن مشروبات الکلی و یا سیگار
- جهت دریافت نمودن خدمات پزشکی حتما به مکان مجهز و کاملا بهداشتی مراجعه نمایید.
- در صورت مشاهده هر نوع نشانه ، به پزشک مراجعه نمایید.
- داروهای درمانی خیلی زیادی جهت درمان و تسکین دردهای حاصل از سرطان کبد در دسترس می باشد، که باعث کم شدن نشانه ها و عوارض ناشی از سرطان کبد خواهد شد.
حفظ وزن سالم
اضافه وزن و چاقی با خیلی از سرطان ها، از جمله مری، پانکراس، کبد، روده بزرگ، پستان و کلیه مرتبط می باشد. سرطان های دیگر ناشی از چاقی شامل دهان، حنجره ، معده، کیسه صفرا، تخمدان و پروستات خواهد شد. این در حالی است که حفظ وزن کم امکان پذیر می باشد و 18.5-24.9 kg/m2 به عنوان شاخص توده بدنی / بی ام آی/ برای اشخاص بزرگسال تعریف می گردد.
فعالیت بدنی متوسط و زیاد
طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی فعالیت بدنی مورد احتیاج، شامل حداقل 150 دقیقه فعالیت متوسط یا 75 دقیقه فعالیت بدنی خیلی زیاد در طی هفته و شامل 21 دقیقه فعالیت بدنی متوسط و 11 دقیقه فعالیت بدنی خیلی زیاد در طول روز می باشد. اگرچه انجام ورزش های زیاد، فواید زیاد تری جهت پیشگیری نمودن از سرطان نیز به همراه خواهد داشت. به گفته سوزان براون، مدیر ارشد برنامه های علمی و بازیکن بین المللی راگبی، فعالیت بدنی متوسط قادر خواهد بود شامل کارهای خانگی شود، ولی فعالیت بدنی خیلی سنگین، فعالیت های طولانی به طور مثال شنا یا ورزشهایی مانند راگبی می باشد.
مصرف سبزی، میوه ، حبوبات و غلات
جهت پیشگیری نمودن از سرطان، استفاده از غلات کامل، سبزیجات ، میوه ها وحبوبات را قسمتی از رژیم غذایی روزانه تان قرار دهید. شواهد حاکی از تاثیر خیلی زیاد محافظتی دانه و فیبر در برابر سرطان روده بزرگ است و برای این کار استفاده از فیبر به میزان 30 گرم در روز پیشنهاد خواهد شد. همچنین استفاده از 500 گرم میوه و سبزیجات در روز احتیاج می باشد. در این زمینه، استفاده از انواع سبزیجات و میوه ها در 5 وعده طی روز و خودداری از مصرف غذاهای نشاسته ای توصیه می گردد.
اجتناب از خوردن غذا های آماده و فوری
خودداری از خوردن فست فودها و غذاهای فرآوری شده پیشنهاد لازم جهت پیشگیری از سرطان می باشد .این غذا ها اصولا دارای چربی، نشاسته و یا قند بالا می باشند. این مواد غذایی، به سادگی در دسترس می باشند، مقرون به صرفه هستند، خوشمزه و انرژی زا می باشند، اما باید دقت کنید که دارای بار گلیسمی بالایی می باشند. این غذاها شامل فست فود ها، خیلی از غذا های آماده شده، غذاهای سبک مثل اسنک، دسرها و آب نبات ها می باشند.
کاهش استفاده از گوشت های قرمز
استفاده از گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده را کم نمایید. گوشت قرمز شامل عضله پستانداران، مثل گاو، گوساله، خوک، گوسفند و بز خواهد شد. گوشت فرآوری شده شامل گوشت های شور، تخمیر شده و دودی مثل ژامبون، کالباس، بیکن و سوسیس می باشند.
شواهد محکم ارتباط استفاده از گوشت قرمز با سرطان روده بزرگ را تایید نموده اند. همچنین شواهد خیلی روشنی از رابطه مصرف گوشت فرآوری شده و مبتلا شدن به سرطان ها وجود دارد و این ارتباط تا تا جابب قوی است که حتی با کم کردن مصرف گوشت فرآوری شده ، اطمینانی از کاهش شانس ابتلا به سرطان نخواهند داد و این خطر زیاد مصرف گوشتهای فرآوری شده و اثرگذاری آن در مبتلا شدن به سرطان را نشان خواهند داد.
از طرف دیگر، گوشت فرآوری شده به دلیل استفاده از نمک، قادر خواهد بود ریسک مبتلا شدن به فشار خون بالا و بیماری های قلبی-عروقی را افزایش دهد.
کاهش استفاده از نوشیدنی های شیرین
استفاده بیش از اندازه از نوشیدنی های شیرین با افزایش وزن و چاقی ارتباط زیادی دارد و شانس مبتلا شدن به انواعی از سرطان ها را افزایش خواهد داد . آب و نوشیدنی های غیر شیرین، از جمله چای یا قهوه بدون شکررا جایگزین این نوشیدنی های شیرین نمایید.
پرهیز از استفاده از الکل
پرهیز کامل از مصرف الکل را توصیه می کنیم. شواهد قوی حاکی از رابطه میان نوشیدنی های الکلی با سرطان در ناحیه دهان، گلو، حنجره، مری، کبد ، روده بزرگ، پستان و معده می باشد.
خودداری از اتکا به مکمل ها
به مکمل ها برای فراهم نمودن نیازهای تغذیه ای تان تکیه نکنید. هیچ شواهد قوی مبنی بر رابطه میان مصرف مکمل های غذایی با کاهش ریسک مبتلا شدن به سرطان به جز استفاده از کلسیم در مبتلایان سرطان روده بزرگ، وجود نخواهد داشت؛حتی شواهد قوی نشان داده است که مکمل های بتاکاروتن با دوز بالا قادر خواهند بود ریسک مبتلا شدن به سرطان ریه را در بعضی از موارد زیاد کند.
با این وجود مکمل ها قادر خواهند بود در جمعیت های خیلی خاصی مفید واقع شوند، از جمله:
- ویتامین B12 برای اشخاص بالای 50 سال که به صورت طبیعی با مشکل جذب این ویتامین روبرو هستند.
- اسید فولیک و مکمل آهن برای خانم های باردار
- ویتامین D برای نوزادان، خانم های باردار و مادران شیرده
تغذیه نمودن نوزاد با شیر مادر
شواهد علمی ثابت کرده است که دادن شیر به نوزاد، از مادران در مقابل سرطان پستان مراقبت خواهد کرد وهمچنین ریسک مبتلا شدن به دیابت نوع 2 را در آنها کم می کند. تغذیه با شیر مادر موجب رشد سالم و تقویت سیستم ایمنی بدن کودک خواهد شد و ریسک مبتلا شدن به آسم، دیابت نوع 2، اضافه وزن و چاقی را در آنها کم خواهد کرد.